Joris Luyendijk – Dit kan niet waar zijn
Soms zijn er boeken die je al besteld voordat ze uit zijn. Heb ik niet zo vaak. Een goed boek is namelijk tijdloos, het maakt niet uit of je het meteen leest of een halve eeuw later. Sterker nog, sommige boeken heb ik bewust in de kast laten staan, de voorpret van het nog kunnen lezen is ook de moeite. En zo staan er nu ook nog een aantal boeken op de plank waar ik me op kan verheugen. Toch kwam dit boek tussendoor. En dat is geen toeval. Meer dan twee jaar geleden schreef ik al over het project; het begin van een column waarin hij een bankier beschreef die op elf september eerst een geweldige dag draaide op zijn werk, nog nooit zo veel winst had gemaakt, voordat hij zich realiseerde dat hij vrienden in het WTC had, raakte me geweldig. Wanneer hebzucht het overneemt van menselijkheid, dan is er weinig reden voor optimisme. Voor mij toonde dat verhaal het einde van het kapitalisme aan. Nu de rest van de wereld nog.
Het boek dat Luyendijk over de Londense City schreef, moest ik dus hebben en zelfs meteen lezen. Lezen zoals ik tijden geen boek meer gelezen heb. Zittend op de bank, meteen na het eten. Voor het naar bed gaan. Bij het ontbijt. In anderhalve dag had ik het uit. En toen kwam de publiciteitscampagne op gang. Drie kwart van wat me opviel, kwam alweer langs. De prachtige metafoor in het begin van het vliegtuig zonder piloot. De stereotypes die keer op keer blijken te kloppen. Het feit dat de bankiers niet de grote graaiers zijn, zoals de boze buitenwereld ze graag wil zien, maar gewoon kleine radartjes in een fout systeem. Dat verschillende afdelingen tegenstrijdige belangen hebben, de strijd binnen banken is minstens zo groot als tussen banken. Dat de wereld echt op de rand van een ramp heeft gestaan. Het mooie subtiele verschil tussen amoreel en immoreel. Maar vooral dat er niets veranderd is. Dat het zo weer zou kunnen gebeuren.
Ondertussen is het boek een bestseller. Velen hebben het gelezen. En er gebeurt niets. Sterker nog, de enkele politicus die een bankier kritische vragen stelt, wordt weggezet als snotneus. Bankiers vinden nog steeds dat ze recht hebben op giga-salarissen en dito bonussen. Er worden nog steeds producten bedacht die niet te begrijpen zijn. En bijna alle banken doen er aan mee. Want als je niet meedoet, lig je er uit.
De logische conclusie is verstrekkend. We moeten naar een nieuw systeem. Niet het huidige systeem aanpassen, inkaderen, maar een compleet nieuwe maatschappij. Geld mag niet het belangrijkste zijn in ons leven. Welzijn moet belangrijker zijn dan welvaart.
Een quant met Asperger mag ook een mooi leven hebben, maar we willen niet dat hij een belangrijke positie bij een bank heeft. De ogenschijnlijk mooie meritocratie waarin je prestaties op de werkvloer belangrijker zijn dan je huidskleur, je cv, je seksuele geaardheid of welke andere onbelangrijke bijzaak dan ook, is niet een meritocratie waar je trots op mag zijn.
Alles en iedereen in de Londense City wordt gedreven door geld. ‘Een paar jaar flink verdienen en dan stap ik er uit’, wordt al snel ‘ik kan niet anders, mijn hypotheek en de dure school van mijn kinderen dwingen me’. Een oligarchie ontstaat waarin een bovenklasse de wereld vorm geeft, waar onderling de baantjes en de macht verdeeld wordt. Is het al te laat? Heeft dit boek nog zin? Over een paar decennia kunnen we het zien. Misschien.
Citaat: “Als journalist en schrijver beland je zo in een raar parket. Je begint met het idee dat je op zoek moet naar ‘nieuws’: feiten waar niemand nog van weet. Maar de belangrijkste feiten over de financiële wereld zijn al lang en breed bekend, bij insiders. Het probleem ligt dieper: de sector is immuun voor ontmaskering.” (p.187/188)
Nummer: 15-007
Titel: Dit kan niet waar zijn
Auteur: Joris Luyendijk
Taal: Nederlands
Jaar: 2015
# Pagina’s: 208 (1115)
Categorie: Non fictie
ISBN: 978-90-450-2816-3
Meer:
Guardian Blog
Tegenlicht (2013)
Tegenlicht (2015)
NRC (recensie)
Website
Niet eens?
Buijink
8 weekly
FTM
Meer op gerbie.nl:
Het zijn net mensen
Hoe lossen we de crisis bij de banken op
