In de Dominicaanse republiek vinden in het jaar 2000 verkiezingen plaats. De geruchten gaan dat JB, zoals hij hier in de krant wordt genoemd, weer kandidaat is. Deze man fascineert mij meer dan welke andere politicus in deze wereld.
Joaquin Balaguer werd geboren in 1906. De eerste stappen in de politiek zette hij eind jaren dertig. Al onder dictator Trujillo werd hij de president van zijn land. Hij was ook de eerste democratische gekozen president van dit land in de jaren 60. Hij was de enige die politiek overleefde, na de revolutie. En kwam aan de macht. De eerstvolgende verkiezingen verloor hij. In de jaren zeventig kwam hij terug. En regeerde weer meerdere periodes. Maar zelfs daarna was hij nog niet afgeschreven. Eind jaren tachtig liet hij zijn gezicht weerzien en werd in 1990 weer gekozen tot president. Aan zijn zege in 1994 hing een luchtje. Meerdere duizenden doden hadden op hem gestemd en dat was net genoeg voor de zege, met minder dan 1 procent meer dan zijn concurrent. Ter compensatie bood hij aan om zijn ambtstermijn met de helft in te korten. In1996 trad hij af, volgend jaar keert hij misschien weer terug.
‘Nou en’, is dan een logische reactie. Maar we hebben het hier over een 93 jarige man, die ondertussen geheel blind is, gedeeltelijk doof en afhankelijk van verpleegkundige hulp is geworden. Dit is niet iemand die je verwacht aan het hoofd van een regering. Maar zijn landgenoten weten beter. Dit is de meest briljante politicus die de wereld ooit kende. Niet een land ter wereld kent een democratische gekozen staatshoofd die 9 officiële termijnen die functie mocht vervullen. Een politicus die voor de tweede wereldoorlog al belangrijk was en dat nu nog steeds is. Insiders beweren dat hij zelfs in de jaren dat hij niet aan de macht was, toch regeerde. De enige manier om aan de macht te komen of te blijven in dit land is Balaguer heten, of met Balaguer praten.
El doctor schreef meerdere boeken, die nog steeds de best verkochte boeken van het land zijn, dat wil zeggen dat er meer mensen boeken van hem kopen dan welke andere schrijver dan ook, welke bestseller je maar kunt bedenken. Ik heb er eentje in mijn kast staan. Zijn meesterwerk, naar het schijnt, ik ben er nooit aan begonnen. Misschien dat ik eenmaal gepensioneerd de moeite neem om het gigantische boek door te worstelen. Nu is het me te dik. De beste politicus van Latijns Amerika is een titel die hij meer dan eens kreeg. Volgens een oud-collega is hij de eerste en enige politicus die dit land ooit gekend heeft. Eigenlijk is de goede man al een jaar of 40 aan de macht.
Zo op het eerste gezicht zie je, als je hem ziet, alleen een oude man. Schijn bedriegt. Toen ik hier werkte in 1992-1993, zag ik een foto in de krant waarop hij met zijn handen recht vooruit gestrekt zoekt naar hetportier van de auto. Het onderschrift vermeldt dat de president na een griepje weer ‘normaal’ aan het werk ging vandaag. De aanhalingstekens zijn van mij. Want hoe normaal is het als iemand zijn eigen auto niet eens ziet, dat hij nog wel een land kan besturen? Toen op een dag drie nieuwe ambassadeurs hun papieren kwamen aanbieden, stonden er drie foto’s in de krant. De president hing telkens in zijn stoel, alleen de ambassadeur was elke keer een ander. Als er een wassen beeld had gezeten had ik het ook geloofd.
Sindsdien doe ik moeite om op de hoogte te blijven. Natuurlijk waren de verkiezingen in 1994 niet eerlijk. Iedereen weet dat, maar zelfs de oppositie heeft te veel respect voor hem en was blij met het compromis van twee in plaats van vier jaar extra. Toen in 1996 de eerste ronde van de verkiezingen werd gewonnen door dezelfde oppositie en de kandidaat van zijn partij uitgeschakeld werd, zag ik het mooiste stukje politiek op televisie ooit. Zelfs het Britse Lagerhuis verbleekte bij het toneelstuk dat toen werd opgevoerd. Voor de tweede ronde was zijn partij uitgeschakeld, maar zijn mening werd natuurlijk wel gevraagd. Na een aantal weken van geruchten, zagen we op een mooie zondag Dr.Balaguer samen met zijn traditionele concurrent Dr.Bosch het vertrouwen uitspreken in de kandidaat van laatstgenoemde. Niet de gedoodverfde winnaar, de socialist (en behoorlijk zwarte) Peña moest winnen, maar Leonel, de keus van de twee oude heren. Triomfantelijk stonden de twee heren naast elkaar, met de door hun gekozen kandidaat, niet wetend hoe hij moest kijkend, in hun midden. De heren, samen ongeveer 170 jaar oud, met ruim 100 jaar ervaring in de politiek, kozen als slogan voor de jongeman: “El nuevo camino” (de nieuwe weg). Met open mond keek ik naar de vertoning.
Maar het werkte, de schijnbaar onoverbrugbare achterstand van hun kandidaat werd ingehaald en Leonel is sinds 1996 president van dit land. Al zijn er genoeg bewijzen dat de oude meester achter de schermen nog steeds meepraat. Want praten, kan hij als de beste. Zodra hij het woord heeft wordt er geluisterd. Zonder enige hulp (een spiekbriefje kan hij toch niet lezen) praat hij een hele tijd, zonder dat hij zichzelf tegenspreekt, zonder dat het saai wordt. Alles wat hij zegt klopt. Hij is DE geboren politicus. Terwijl de hele wereld zich de redevoering van Castro voor de VN herinnert, zouden de speeches van Balaguer het verdienen om vastgelegd te worden, om vertaald te worden, om op cd verkocht te worden.
En volgend jaar mag er weer gekozen worden. Zijn naam alleen is al genoeg voor een hoeveelheid stemmen, die geen enkele andere kandidaat van zijn partij ooit zal halen. Genoeg voor een zoveelste verrassingscomeback lijkt het niet. Maar er is nog bijna een half jaar te gaan. En dat hij tot ver na zijn dood een belangrijke politieke factor blijft in dit land, is in ieder geval wel duidelijk.
(Boca Chica, Dominicaanse Republiek, december 1999)
Niets is geheel waar, en zelfs dat niet. 