Özcan Akyol – Eus
Een schelmenroman wordt het genoemd. Dit impliceert vaak een soort van sympathie voor de hoofdfiguur. Een boefje. Volgens mij past die ondertitel dus niet. Het boefje wordt namelijk een flinke crimineel. En daarmee is in een enkele zin eigenlijk het hele boek samengevat.
Lovende recensies alom, toen drie jaar geleden het boek uitkwam. Al lezend herken ik veel van de lof. Het verhaal is rauw, heeft vaart en de taal is simpel. Bewust volgens de schrijver in vele interviews.
Een groot deel (ik las ergens 80-90%) is autobiografisch. Het is een tragisch verhaal over een jongen uit Deventer (Koekstad staat overal) die weliswaar Turkse ouders heeft, maar zich niet Turks voelt. Maar als Nederlander val je er ook buiten met een Turkse naam en opvoeding. Dus is het eigenlijk een coming-of-age verhaal. Ook een mooi genre.
Wat mij verbaasd is het automatisme waarmee het criminele pad bewandelt wordt. Dat geld een excuus is voor elk gedrag. Eus zet zich af tegen de maatschappij. Natuurlijk kan dat nooit goed gaan, dus is het eind van het verhaal ook voorspelbaar, de cel.
Opvallend is vooral ook het afzetten tegen zijn eigen achtergrond. Het woord bats voor een Turk, vanwege een vermeend plat achterhoofd. De suryoyo’s die een hekel hebben aan Turken en omgekeerd. Eigenlijk hoort hij nergens bij. Zijn vader is een klootzak, zijn moeder zwak. Zijn broers gaan uit huis en eigenlijk verwaterd daarmee het contact. Zijn enige vriend Kareltje is een kamper, ook iemand aan de rand van de samenleving.
De vergelijking met Jan Cremer zag ik in meerdere recensies terugkomen, het verschil was dat Cremer als kunstenaar zelf de keuze maakte om anders te leven dan de rest, een bewuste keuze. Eus overkomt het. Eus laat het gebeuren. Alsof er een hand van boven sturing geeft aan een pad op weg naar criminele rijkdom.
Ik heb bewondering voor de persoon Akyol, die zich ontworstelt uit het milieu waarin hij opgroeide, waarin hij terechtkwam. Vanuit de gevangenis begint hij aan zijn schrijverscarrière. Hij weet precies op de juiste momenten publiciteit te genereren. Of hij een goede schrijver is, weet ik nog steeds niet. Dit verhaal lag klaar om geschreven te worden, het is een literaire beschrijving van zijn eigen jeugd. Maar nu? Wat wordt het vervolg?
In zijn nadeel werkt dat hij misschien wel de juiste man op de juiste tijd was. Een aantal Marokkaanse schrijvers zijn er wel, Turkse Nederlanders die een goed boek schrijven zijn schaars. Hij schreef een goed boek, maar als niet hij maar Kareltje het boek had geschreven, weet ik niet of dit boek een bestseller was geworden.
Citaat: “Ik ergerde me meteen dood aan die kneuzen. Het was stom, achterlijk volk, geteisem van de bovenste plank. Ze maakten domme grapjes, plaagden elkaar en dansen op straat de halay. Een godverdomde verschutting. Die gozers leefden nog steeds in hun eigen Turkse wereld. Elke keer als ze in hun moerstaal iets vroegen, gaf ik antwoord in het Nederlands. Maar dat hadden die platte achterhoofden niet door.” (p.195)
Nummer: 15-033
Titel: Eus
Auteur: Özkan Akyol
Taal: Nederlands
Jaar: 2012
# Pagina’s: 271 (6007)
Categorie: Fictie
ISBN: 978-90-446-2069-6
Meer:
Website
Scholieren punt com
De leesfabriek
NRC
Ranking the books
Vrij Nederland
Lezen TV
Niets is geheel waar, en zelfs dat niet. 
